خردهفروشی برق یکی از مفاهیم کلیدی در صنعت انرژی است که به شکل چشمگیری تأثیرگذاری بر ساختار و عملکرد بازارهای انرژی داشته است. شرکتهای خردهفروشی برق (Retailer) در سیستم تجدید ساختاریافته صنعت برق و پس از خصوصی‌سازی نیروگاه‌ها معنی پیدا کردند تا بخش خصوصی بتواند برق تولیدی خودش را بدون واسطه در اختیار مصرف‌کنندگان قرار دهد. در این مقاله، به تعریف، اهمیت و عوامل مؤثر در خردهفروشی برق پرداخته خواهد شد.
تعریف خردهفروشی برق:
خردهفروشی برق به معنای فروش برق به‌صورت مستقیم به مصرف‌کنندگان نهایی یا کاربران نهایی است، بدون واسطه‌های اصلی مانند شرکتهای توزیع برق یا تولیدکنندگان برق. خردهفروشی برق را می‌توان یک بازار نو و جدید دانست که در آن شرکت‌هایی به‌عنوان واسطه حضور دارند. این شرکت‌ها برق را از نیروگاه‌ها خریداری کرده و آن را به مصرف‌کنندگان خرد می‌فروشند. به نظر شما چرا مصرف‌کنندگان خرد باید برق را از این شرکت‌ها خریداری کنند؟ و چرا برق موردنیاز خود را به طور مستقیم از نیروگاه تأمین نمی‌کنند؟ معمولاً شرکتهای صنعتی که نیاز به برق مازاد دارند برای تأمین آن دوراه پیشروی خود دارند. نخست آنکه برق مازاد را از بورس انرژی تأمین کنند و دوم آنکه به سراغ شرکتهای واسط و خرده‌فروش برق بروند.
طبق قانون و سیاست‌های کلی اصل 44، دولت حق فعالیت در این بازار را ندارد و باید زمینه را برای ورود اشخاص و شرکت های جدید فراهم کند. به همین دلیل در راستای بهبود فضای کسب و کار و توسعه این بازار جدید، دستورالعمل اجرای پروانه خرده فروشی برق از جانب دولت تامین شده است. در واقع می توان گفت که فعالیت شرکت های خرده فروشی انرژی ( خصوصا برق ) کاملا قانونی است. لازم به ذکر می باشد که وظیفه صدور پروانه خرده فروشی بر عهده وزارت نیرو است. این مدل از فروش برق به مصرف‌کنندگان معمولاً از طریق سامانه‌های مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات، به‌عنوان‌مثال اینترنت، انجام می‌شود.
اهمیت خردهفروشی برق:
خردهفروشی برق با ایجاد امکان دسترسی مستقیم به برق برای مصرف‌کنندگان، انعطاف‌پذیری بیشتری در انتخاب نوع و میزان برق مصرفی فراهم می‌کند. این امر به مصرف‌کنندگان اجازه می‌دهد تا الگوهای مصرف برق خود را بهبود بخشند و در نتیجه، از نظر اقتصادی و محیط زیستی بهینه‌سازی انجام دهند. همچنین، خردهفروشی برق باعث افزایش رقابت در بازار انرژی می‌شود که می‌تواند به کاهش قیمت برق و افزایش کیفیت خدمات منجر شود.
- کاهش قابل‌توجه هزینه خرید برق نسبت به خرید از شرکت برق منطقه‌ای یا توزیع نیروی برق
- قرارگرفتن در اولویت آخر خاموشی هنگام اجرای برنامه پاسخگویی بار در دوره پیک‌بار
- دریافت مشاوره از آخرین قوانین و مصوبات بازار برق
- ارائه گزارش عملکردی از سود کسب شده از قرارداد خرید برق از خرده‌فروش
- تحلیل نقطه بهینه جهت خرید برق
- توافق در خصوص سررسید پرداخت و تعدیل قیمت برق
- خرید برق در بازه‌های جداگانه کمبار، میانبار و اوج بار
- خرید بر اساس مصرف واقعی پس از رصد اعداد کنتور در انتهای دوره مصرف
عوامل مؤثر در خردهفروشی برق:
- فناوری و ارتباطات: استفاده از فناوری‌های نوین مانند اینترنت و ارتباطات بی‌سیم، امکان ارتباط مستقیم بین مصرف‌کنندگان و تأمین‌کنندگان برق را فراهم می‌کند.
- قوانین و مقررات: قوانین و مقررات مرتبط با بازارهای انرژی و فعالیت‌های خردهفروشی برق، تعیین‌کنندهٔ شرایط و قواعد فعالیت در این حوزه هستند.
- رقابت و شفافیت بازار: وجود رقابت سالم و شفاف در بازار انرژی از عوامل اساسی برای توسعه خردهفروشی برق است.
بازرگانی برق
مشتمل بر فروش برق به مشترکین – از مصادیق خارج از صدر اصل 44 است و به استناد جز 1 بند الف سیاست‌های کلی اصل 44، دولت حق فعالیت اقتصادی در این حوزه را ندارد و به‌تبع آن به‌منظور ایجاد شرایط لازم برای ورود اشخاص جدید در این حوزه، شکل‌دهی سازوکار مدیریت چرخه عمر پروانه‌ها در حوزه خردهفروشی برق ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است.
لذا به‌منظور بهبود فضای کسب‌وکار و توسعه بازار خردهفروشی برق و حصول اطمینان از رفتار رقابتی، «دستورالعمل اجرای پروانه خردهفروشی برق» تدوین شده است. در این میان، خرده‌فروشان یکی از عناصر فعال در محیط تجدید ساختاریافته به شمار می‌روند. وزارت نیرو با صدور پروانه خردهفروشی امکان فعالیت این شرکت‌ها را طبق‌ساز و کار از پیش تعین شده محیا می‌نماید.
بازار خردهفروشی برق، قسمتی از بازار برق و بازار بورس انرژی است که اجازه می‌دهد، شرکت‌هایی که در آن، به‌عنوان واسطه عمل کرده و برق موردنیاز مصرف‌کنندگان را خریداری کنند و در اختیار مصرف‌کنندگان خرد و جزئی قرار دهند.
این بازار، اختیار مشتریان را بیشتر کرده و به آنان اجازه می‌دهد، تأمین‌کننده برق خود را انتخاب کنند. این بازار، اختیار فروشندگان را نیز گسترش خواهد داد.
خرده‌فروشان به‌عنوان واسطه عمل می‌کنند، برق موردنیاز خود را از تالار عمده‌فروشی بورس انرژی، باتوجه‌به پیشنهادهای تولیدکنندگان خریداری می‌نمایند. نقش بازار عمده‌فروشی بورس، صدور اجازه انجام معاملات بین تولیدکنندگان، خرده‌فروشان و سایر واسطه‌ها برای تحویل کوتاه‌مدت برق و یا برای تحویل آن در آینده است.
شروع رسمی فعالیت خردهفروشی در ایران با ابلاغ اولین دستورالعمل خردهفروشی به شماره 350/24967/93 در تاریخ 1393/05/18 آغاز گردید.
مطابق با این دستورالعمل، شرکتهای خرده‌فروش متضمن به اختیارات به شرح زیر هستند:
– فروش انرژی الکتریکی به مشترک در هر یک از سطوح ولتاژی توزیع، فوق توزیع و انتقال
– خریدوفروش برق از بورس انرژی
– خرید برق از بازار عمده‌فروشی برق
– خریدوفروش حقوق و منافع ناشی از بهره‌برداری از ظرفیت نیروگاه
– خریدوفروش گواهی ظرفیت
بااین‌وجود در شرایط فعلی با ابلاغ الحاقیه‌های محدودکننده بر دستورالعمل اولیه خردهفروشی، شرکتهای خرده‌فروش تنها مجاز به فروش برق به مشترکین صنعتی بالای 1 مگاوات در قالب قراردادهای دوجانبه می‌باشند.
شرکت خردهفروشی برق در ایران را می‌توان یک نهاد واسطه‌ای میان مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان برق به شمار آورد. فعالیت اصلی این مجموعه‌ها خرید برق به شکل عمده از نیروگاه‌های تولیدکننده و سپس فروش آن به‌صورت خرد است.
به بیان دیگر می‌توان خرده‌فروشان برق را در زنجیره تأمین به‌عنوان ارائه‌دهنده انرژی به مصرف‌کنندگان نهایی محسوب نمود. در این مقاله به ارائه مطالبی درباره خردهفروشی برق در ایران خواهیم پرداخت و هدف از انجام این کار و برخی از مهم‌ترین مزایای آن را برخواهیم شمرد. پس اگر شما هم به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه هستید با ما همراه باشید.
بازار خردهفروشی برق را می‌توان بخش مهمی از بازار برق و یا بازار بورس انرژی محسوب کرد. در این بازار برخی از افراد و مجموعه‌ها واسط قرار گرفته و به خرید برق موردنیاز مصرف‌کنندگان دست می‌زنند و سپس در اختیار آن‌ها قرار می‌دهند.
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های این بازار اختیارات بیشتر مشتریان است چراکه می‌توانند تأمین‌کننده برق موردنظر خود را از میان مجموعه‌های بسیار انتخاب کنند.
از سوی دیگر حدود اختیارات فروشندگان و تأمین‌کنندگان برق نیز افزایش و گسترش قابل‌توجهی پیدا می‌کند و خرده‌فروشان برق هم مهم‌ترین بازیگر این بازارند.
این مجموعه‌ها پروانه خردهفروشی برق را از وزارت نیرو دریافت کرده و مطابق با دستورالعمل‌های آن می‌توانند به فروش برق به مشتریان و مشترکین دست بزنند.
لازم به ذکر است که دارنده این جوازها باید حتماً شخص حقوقی ثبت شده در قانون بازرگانی ایران باشد.
در واقع اشخاص حقیقی نمی‌توانند به این بازار وارد شوند. پروانه شرکتهای خردهفروشی برق اعتبار یک‌ساله داشته و پس از گذشت این مدت‌زمان باید به‌صورت مجدد تمدید شود.
در اساسنامه این مجموعه‌ها باید موضوع فعالیت شرکت خردهفروشی برق و یا تجارت و بازرگانی برق ذکر شده باشد. ظرفیت فروش برق توسط این شرکت‌ها نیز بر اساس امتیاز توان مالی محاسبه شده و مورد توافق دو طرف قرار می‌گیرد.
شرکت خرده‌فروش برق باید از رگولاتوری‌های وزارت نیرو درباره تعرفه‌ها تبعیت کند. هزینه خدمات نیز بر اساس دستورالعمل‌های تدوین شده بر عهده شرکت خردهفروشی برق است.
به‌طورکلی می‌توان گفت یک شرکت خردهفروشی برق قادر است انرژی را با قیمت لحظه‌ای و در مقادیر زیاد و حجم بسیار بالا از منابع اولیه و تولیدکننده خریداری کرده و به‌منظور دریافت سود بیشتر آن را به مصرف‌کننده نهایی واگذار کند.
برخی از مهم‌ترین اهداف خردهفروشی برق در ایران
یکی از مهم‌ترین اهداف شکل‌گیری شرکت خردهفروشی برق در ایران اتصال مستقیم فرایندهای مالی میان نیروگاه‌های تولیدکننده برق و مصرف‌کننده نهایی است تا نقش مالی شرکتهای برق منطقه‌ای و توزیع کاهش پیدا کند.
وجود این درگیری‌ها باعث می‌شود تا این مراکز فرصت و انرژی موردنیاز برای مدیریت و کنترل جریان نقدینگی به‌منظور فروش برق به مصرف‌کننده نهایی را نداشته باشند. این موضوع یکی از مهم‌ترین دلایلی است که باعث می‌شود نیروگاه‌ها ترجیح دهند تولیدات خود را در خارج از بازار برق به یک شرکت خردهفروشی برق واگذار کنند.
ازآنجایی‌که یک شرکت خردهفروشی برق در ایران تسلط و تجربه کافی در بخش تولید و مصرف برق دارد پس مصرف‌کنندگان می‌توانند از مشاوره‌ها و راهنمایی‌های متخصصین این مجموعه نیز بهره‌مند گردند.
فرایند خرید برق از شرکت خردهفروشی
شما می‌توانید برق موردنیاز خود را در بسته‌های روزانه، هفتگی، ماهانه و یا سالیانه از شرکت خردهفروشی به‌صورت نقد و یا غیر نقد با شرایط مختلف خریداری کنید. برای این کار لازم است در ابتدا یک قرارداد اتصال و تبدیل‌شدن به مشترک شرکت برق منطقه‌ای و یا توزیع میان دو طرف منعقد گردد.
انعقاد الحاقیه با شرکت برق منطقه‌ای، انعقاد قرارداد با شرکت خرده‌فروش برق، اعلام میزان مصرف برق به شرکت خرده‌فروش، بررسی قبض صادر شده به‌وسیله مالک شبکه به‌منظور اعمال میزان خریداری شده و پرداخت هزینه برق به شرکت خرده‌فروش و هزینه ترانزیت به مالک شبکه از دیگر اقدامات لازم برای این کار است.
