سودابه سالم: عاشورپور و نوری، نامی از فهیمه اکبر نبردند/ انتقاد سایه اقتصادینیا از موزه رشت/ عبدالجواد موسوی: این کتاب، جامعه شناسی زن ایرانی است
محمد فیروزی – در عصری که روایتهای زنانه از تاریخ معاصر ایران بیش از پیش مورد توجه قرار گرفتهاند، کافه کتاب ثالث، پنجشنبه ۲۷ آذر نشست نقد و بررسی کتاب «آهنگ سرگذشت» را برگزار کرد. اثری که به زندگی بانو فهیمه اکبر در ابعاد شخصی، هنری، اجتماعی و سیاسی در بازه ۹۱ سال از عمرش میپردازد.
برنامه نقد کتاب آهنگ سرگذشت، با حضور گلی اکبر( نویسنده و پژوهشگر مقیم آمریکا)، سودابه سالم ( نوازنده و استاد پیشکسوت موسیقی)، سایه اقتصادی نیا (مدرس ادبیات فارسی دانشگاه جرج تاون واشنگتن دی سی)، سیدعبدالجواد موسوی( نویسنده و منتقد) و معصومه جوادی نسب ( نویسنده کتاب آهنگ سرگذشت) و سمیرا ابوترابی( داستان نویس و دبیر نشست) برگزار شد.
سمیرا ابوترابی، دبیر نشست در ابتدا درباره اهمیت موضوع کتاب و زندگی فهیمه اکبر، به عنوان یک موسیقیدان و شخصیت فرهنگی ایران سخن گفت. دبیر نشست سپس به تاریخچه و محتوای کتاب “آهنگ سرگذشت” پرداخت و به تلاشهای جوادی نسب برای جمعآوری روایتهای تاریخی و فرهنگی درباره شخصیت اصلی اشاره کرد و اهمیت این کار را در ثبت تاریخ زنده موسیقی و فرهنگ ایرانی مورد تأکید قرار داد.
انگیزه شروع تحقیق درباره فهیمه اکبر
معصومه جوادی نسب به عنوان نویسنده کتاب نیز به بیان انگیزههای خود برای نوشتن اثر پرداخت. او گفت:« پیشنهاد پی گیری زندگی و تاریخ آوازهای فهیمه اکبر، در مرداد ماه سال 1399 از سوی علی اسدزاده، تهیهکننده سریال خاتون مطرح شد و با پی گیریهای مستمر او این موضوع را دنبال کردم.»
جوادی نسب گفت: « در این مسیر، با شخصیت فهیمه اکبر و خانوادهاش ارتباط نزدیکی برقرار کردم و از آنها برای تحقیقات خود کمک گرفتم، تا جایی که به شخصیت بانو اکبر گره خوردم و تصمیم گرفتم نگارش اثری کامل و جامع از زندگی این هنرمند را پی گیری کنم که تحقیق و نگارش کتاب، دو سال به شکل تمام وقت زمان برد.»
جوادی نسب به جزئیات زندگی و آثار خانم اکبر نیز پرداخت و بر این نکته تصریح کرد که خانم اکبر تنها یک خواننده آواز نیست، بلکه شخصیتی چندبعدی و تأثیرگذار در عرصه موسیقی و فرهنگ ایران محسوب میشود.
نویسنده به خوبی روحیه مادرم را درک کرد
در آغاز نشست، سخنان گلی اکبر، دختر بانو اکبر به صورت ویدئویی از تجربههای خود در همکاری با نویسنده کتاب سخن گفت. دختر بانو اکبر با اشاره به اینکه پنج سال پیش نویسنده و محقق سریال خاتون با او تماس گرفت تا درباره مادرش صحبت کند، گفت: « در آن زمان هیچ صحبتی از کتاب نبود و ایشان فقط تحقیقاتی راجع به فیلم خاتون انجام میدادند که مادرم قرار بود در آن سریال (با بازی غزل شاکری) نشان داده شود.»
او با اشاره به نگرانیهایش برای همکاری تصریح کرد: « شک داشتم که چطور میتوان این همکاری از راه دور را انجام داد و آیا این بانوی جوان میتواند روحیه مادری که بیش از ۱۰۰ سال پیش به دنیا آمده است را درک کند.»
گلی اکبر گفت: « قدم به قدم که پیش میرفتیم، خانم جوادی نسب با دقت به داستانهای زندگی مادرم گوش میدادند و تحقیقات خود را آغاز کردند تا گفتههای مرا با مدرک و سند تکمیل کند.» او به تحسین از کار نویسنده کتاب پرداخت و گفت: « این بانوی جوان به خوبی روحیه مادرم را درک کرده است. تحقیقات فوقالعاده ایشان و معرفی مهارتآمیز اسامی افرادی که در زندگی فهیمه اکبر نقش داشتند، باعث شد که خواننده بتواند داستان را روان ادامه دهد.»
نقطه قوت کتاب از منظر دختر بانو اکبر
گلی به ویژگیهای خاص کتاب اشاره کرد و گفت: « کتاب آهنگ سرگذشت نه تنها بر روی صدا و آوازهای فهیمه اکبر تمرکز دارد، بلکه به چالشهایی که او در زندگی با آن مواجه بود، از فشارهای سیاسی گرفته تا خدمات اجتماعی و هنری پرداخته است.» او همچنین تأکید کرد که این کتاب با ماجراهای تاریخی و داستانهای جذاب زندگی فهیمه اکبر، به نسل جوان امید و روح تازه میبخشد و یادآور نقش اساسی موسیقی در زندگی اجتماعی و فرهنگی مردم است.
در پایان، گلی اکبر با ابراز سپاس و قدردانی از تلاشهای نویسنده، به اهمیت این کتاب در حفظ و معرفی تاریخ موسیقی و فرهنگ ایران نیز اشاره و بر این نکته تأکید کرد که این اثر میتواند الهامبخش نسلهای آینده باشد.
چرا عاشورپور، نوری و فرخزاد نامی از او نبرده اند؟
در بخش بعدی نشست، نوبت به سودابه سالم، موسیقیدان و آهنگساز رسید تا به بررسی ابعاد مختلف زندگینامه فهیمه اکبر بپردازد. او با اشاره به اینکه صدای فهیمه اکبر بسیار شگفت انگیز و ناشناخته مانده، گفت: « این موضوع برای من عجیب است که چطور بسیاری از ترانههای او توسط خوانندگان نامداری چون آقای عاشورپور، آقای نوری و فرخزاد اجرا شده ولی هیچکدام نامی از او نبرده اند.»
سالم به ویژگیهای صدای فهیمه اکبر اشاره کرد و گفت: « صدای او به گونهای بود که ترانهها را به خوبی منتقل میکرد و اگرچه آهنگهای او بیشتر اروپایی بودند، اما شعرهایش بسیار زیبا و متناسب با فرهنگ ایرانی بود.» او به فقدان توجه کافی به این صدا در عرصه موسیقی اشاره و ضمن ابراز تأسف، گفت که چرا برای این صدا آثار بیشتری نوشته نشده است؟
زندگینامهای فراتر از روایت صرف
این موسیقی دان با تأکید بر اینکه زندگینامه فهیمه اکبر، فراتر از روایت یک زن فرهیخته است، گفت: « این زندگینامه سندی از چگونگی شکلگیری قدرت فرهنگی زنان در ایران طی دوران مدرن شدن است.»
سالم به دوگانگیهای موجود در زندگی زنان در دوره مدرن نیز اشاره کرد و گفت: « زنان تحصیلکرده مانند فهیمه اکبر همزمان فرصتمند و محدود بودند، زیرا دولت به حضور نمادین و مدیریت زنان در فرهنگ و آموزش نیاز داشت.»
این موسیقی دان همچنین به این نکته پرداخت که زندگینامه فهیمه اکبر بازتابدهنده تنشهای موجود میان سنت و مدرنیته است و گفت: « این زندگینامه نشان میدهد که چگونه فهیمه اکبر به عنوان یک زن فعال و مؤثر، قدرت خود را در همزیستی با ساختارهای قدرت شکل میداد.»
این آهنگساز سپس به تحلیل عمیقتری از تجربه فهیمه اکبر پرداخت و گفت: « این روایت نه تنها داستان یک فرد، بلکه نشاندهنده امکانات زنان مدرن در ایران قرن بیستم است.» او به اهمیت تحلیلهای جنسیتی و طبقاتی در اثر جوادی نسب اشاره کرد و گفت: « این روایت باید به طور دقیق بررسی شود تا بتوانیم درک بهتری از چالشها و دستاوردهای زنان در این دوره داشته باشیم.»
روزگاری که بانو اکبر نخواند اما ساکت هم نشد!
سالم با بیان اینکه فهیمه اکبر نخواند، اما در فضای کنترلشده، سکوت نیز نکرد و صدایش را مدیریت کرد، اظهار داشت که این مدیریت یک نوع عاملیت زنانه در شرایط محدودکننده است. او با اشاره به اینکه تاریخنگاری محور موسیقی کمتر توانسته این نوع عاملیت را ثبت و تحلیل کند، به اهمیت توجه به جزئیات زندگی فهیمه اکبر و تأثیرات او بر موسیقی و فرهنگ ایرانی نیز پرداخت.
فهیمه اکبر؛ بلبلی در قفس
استاد سالم، گفت: « به عنوان کسی که سالها در حوزه موسیقی فعالیت کردهام و از نزدیک با چالشهای آن آشنا هستم، میدانم که "نخوندن" چه معنایی دارد. برای من، فهیمه اکبر مانند بلبلی است که در قفس زندانی شده است.»
این موسیقیدان گفت: « او در حالی که به عنوان یک هنرمند شناخته شده بود، در عین حال مادر یک پسر اوتیستیک نیز بود و این چالشها برای او بسیار سخت و دشوار بود. در کتاب، زندگی او به شکل کامل و بینقص به تصویر کشیده شده است، اما واقعیت زندگی همیشه اینگونه نیست و باید به سایهها و روشناییهای آن نیز توجه شود..»
وقتی رقصِ مردم گیلان حافظ میراث میشود
این استاد موسیقی با اشاره به اهمیت فرهنگ و هنر در زندگی روزمره مردم گیلان، گفت: « زنان گیلانی با رقص و موسیقی، سنتها و آداب و رسوم خود را به نسلهای آینده منتقل میکنند. این کار سخت و ارزشمندی است که فهیمه اکبر نیز در آن دخیل بوده است.»
سالم به برخی از چالشهای شخصی فهیمه اکبر اشاره کرد و ابراز امیدواری کرد که کتاب بتواند این ابعاد را بهتر به تصویر بکشد و خاطرنشان کرد: « فکر میکنم کتاب میتواند بیشتر بر روی این چالشها تمرکز کند و سایهها و روشناییهای زندگی او را به طور عمیقتری بررسی کند.»
کارکرد کتاب در الهام بخشی برای زن امروز
استاد سالم، در بخش دیگری گفت: « این کتاب به خوبی نشان میدهد که چگونه زنان از طبقات مختلف اجتماعی توانستهاند صدای خود را به گوش دیگران برسانند.»
این موسیقی دان همچنین به تمایل دختر فهیمه اکبر برای پیگیری آرزوهای مادرش اشاره کرد و گفت: « دخترش در فیلم مستند ماه سایه میگوید که من به آرزویم نرسیدم، اما تو برو و موسیقی را دنبال کن.»
سالم به چالشهای شخصی فهیمه اکبر در زندگی و مدیریت زمان اشاره کرد و گفت: « من دوست داشتم که خانم جوادی نسب بیشتر درباره فشارهایی که او در دوران خود تجربه کرده، بگوید. این چالشها میتوانستند به درک عمیقتری از زندگی او کمک کنند.»
او با تأکید بر اهمیت بررسی زندگی زنان هنرمند در تاریخ ایران، گفت: « بسیاری از این زنان با وجود همه مشکلات و فشارها، توانستهاند آثار ارزندهای به جا بگذارند و صدای خود را به گوش جامعه برسانند. این کتاب میتواند به عنوان منبعی برای شناخت بهتر این زنان و تلاشهایشان در عرصه موسیقی و فرهنگ ایران مورد استفاده قرار گیرد.»
کتابی که خوشخوان است
سیدعبدالجواد موسوی، نویسنده و منتقد، در بخش دیگری از مراسم نقد کتاب «آهنگ سرگذشت» به نکات مثبت و نقاط قوت این اثر همچون خوشخوان بودن اشاره کرد. او با ابراز خرسندی از مطالعه کتاب، گفت: « این کتاب با توجه به خوشخوانی یکی از معیارهای بنیادی برای خواندن هر اثری را داراست؛ در ابتدا باید خوشحال باشیم که کتاب خوبی را میخوانیم.»
موسوی ادامه داد: « شخصیت فهیمه اکبر به عنوان یک زن مهم در تاریخ موسیقی ایران و همچنین روایت خوب و تازهای که از زندگی او ارائه شده، به عنوان نقاط قوت این کتاب هستند.»
او به این نکته نیز تأکید کرد که در انتشار زندگینامهها معمولاً یا باید شخصیت مورد نظر (سوژه) جذاب باشد یا نویسنده باید آنقدر خوب روایت کند که خواننده را ترغیب به خواندن اثرش کند و در این کتاب هر دو اتفاق افتاده است.
وی افزود: « کتابهای زندگینامهای که به نوعی تاریخ شفاهی نیز به حساب میآیند، معمولاً با چالشهایی مواجه هستند. گاهی نویسنده وسوسه میشود که داستان را تخیلیتر کند یا از واقعیت دور شود، اما خانم جوادی نسب به واقعیت وفادار ماندهاند و این وفاداری باعث نشده که کتاب خشک و بیروح باشد.»
نوآوری کتاب در پاورقیها
موسوی به نوآوری در طراحی پاورقیها در این کتاب اشاره کرد و گفت: « پاورقیها به صورت همزمان با متن اصلی آمدهاند که این کار کمک میکند تا خواننده بدون اینکه از جریان داستان جدا شود، اطلاعات بیشتری درباره شخصیتها و وقایع دریافت کند.»
او این روش را جالب و مؤثر دانست و گفت که این نوع ارائه اطلاعات میتواند جذابیت بیشتری به روایت ببخشد. این منتقد همچنین بر اهمیت تنوع روایت در این کتاب تأکید کرد و گفت: « روایتها از منازل مختلف و دیدگاههای مختلف بیان شده که این به مستند بودن کتاب کمک میکند و همچنین از تکراری شدن داستان جلوگیری میکند.»
موسوی با اشاره به اینکه نویسنده سعی کرده تا لحن راویان را حفظ کند، افزود: « این موضوع اهمیت زیادی دارد، زیرا لحن و نحوه بیان افراد مختلف میتواند به عمق روایت و احساسات آنها اضافه کند.»
غافلگیر کنندگی کتاب تا پایان
او به غافلگیریهایی که در طول کتاب وجود دارد اشاره کرد و گفت: « با وجودی که بعد چند صفحه مطالعه اثر متوجه میشویم با چه کتابی مواجهیم، اما این غافلگیریها تا انتهای کتاب ادامه دارد و خواننده را همیشه درگیر نگه میدارد.»
موسوی با قدردانی از تلاشهای جوادی نسب در نگارش کتاب، بر اهمیت این اثر در ثبت تاریخ موسیقی و فرهنگ ایران تأکید کرد و گفت: « این کتاب نه تنها زندگی یک فرد بلکه نمایانگر تاریخ و فرهنگ زنان در ایران است.»
تعادل کتاب در مرز میان روایت و پژوهش
موسوی، نیز در ادامه با تأکید بر تعادل در روایت کتاب گفت: “ تعادل در این کتاب به خوبی مشاهده میشود. خانم جوادی نسب توانستهاند به طور مؤثری از رمانتیک شدن روایت جلوگیری کنند و در عین حال از خشک و محققانه بودن آن نیز پرهیز کنند.”
این نویسنده و منتقد همچنین به روانی و سادگی نثر کتاب اشاره کرد و گفت: « نویسنده با حفظ تعادل در سرتاسر کتاب، روایت را به گونهای روان و بدون تکلف ارائه داده است. با این حال، من از برخی کلمات و عبارات تکراری در کتاب خوشم نیامد و فکر میکنم با یک ویرایش ساده میتوانستند متن را یکدستتر و خواندنیتر کنند.»
میان تیترهای کتاب دستمایه نقد
موسوی به شکلگیری ساختار کتاب و استفاده از میانتیترها با توجه به سابقه فعالیت روزنامه نگارانه نویسنده اشاره کرد و گفت: « این کتاب به سبک روزنامهنگاری نوشته شده و میانتیترها به خوبی انتخاب شدهاند. این روش به خواننده کمک میکند تا اطلاعات را بهتر درک کند و از غافلگیریهای داستان لذت ببرد، اما همین میان تیترها نیز میتوانست بهتر انتخاب شود.»
او به جزئیات خاصی از کتاب اشاره کرد و گفت: « در یکی از جملات، نویسنده به بارداری اول اشاره کرده و میفهمیم که چه اتفاقاتی در آینده خواهد افتاد؛ این نوع استفاده میان تیترها لو میدهد در چند سطر آینده قرار است چه اتفاقی رخ دهد.»
تاثیرات سیاست بر زندگی فهیمه اکبر مغفول واقع شده
موسوی در ادامه به این نکته پرداخت که چرا تمرکز کتاب بیشتر بر روی آواز فهیمه اکبر بوده و نسبت به دیگر جنبههای زندگیاش کمتر ورود شده است و افزود: « درست است که آواز و موسیقی بخش مهمی از زندگی اوست، اما او در عرصههای اجتماعی نیز فعالیتهای زیادی داشته و شاید لازم بود که این جنبهها بیشتر مورد توجه قرار گیرند.»
موسوی همچنین به ارتباط شخصیت فهیمه اکبر با سیاست و تاریخ اشاره کرد و گفت: « به عنوان یک خواننده، من انتظار داشتم که بخشهای سیاسی در فعالیت های همسرش در زندگی با او روبرو بود، نیز به طور جدیتری بررسی شود.»
تجلی نقش جریان هنر در زندگی بانو اکبر
موسوی، در جمعبندی صحبتهای خود، گفت: « این کتاب به ما شخصیتی را معرفی میکند که به معنای اصیل کلمه، نماینده ایران است. فهیمه اکبر نه تنها خود، بلکه همسرش محسن اکبر نیز در این داستان نقش مهمی ایفا میکند.»
این نویسنده و منتقد، با اشاره به انعکاس صحنهای در کتاب که در زمان اشغال، همسر فهیمه، محسن، میخواهد سخنرانی کند و در تالار شهر سکوت میکند، گفت: « وقتی از او میپرسند چرا سکوت کرده، او میگوید: من پرچم ایران را اینجا نمی بینم؛ این بخش واقعاً تکاندهنده است و نشاندهنده عشق و وفاداری او به وطنش است.»
او ادامه داد: « فهیمه اکبر مظهر همه ویژگیهایی است که ما به دنبالش هستیم؛ او نمادی از مدارا، دوری از تعصب و جهل است. این خانم همیشه به زمزمه کردن اشعار و بیتهایی میپرداخت که روحیه توحید و وحدت را ترویج میکرد. به عنوان مثال، بیتی که میگوید: از در که زدم، صاحب آن خانه تویی؛ این ابیات اساس و بنیان اعتقادات او را شکل میدهند.»
"آهنگ سرگذشت" نوعی جامعه شناسی زن ایرانی
موسوی همچنین به ابعاد اجتماعی و تاریخی کتاب اشاره کرد و گفت: « این کتاب به نوعی جامعهشناسی جامعه و زنان ایرانی را به تصویر میکشد. سفر فهیمه به کربلا و تلخیهایی که در آن سفر تجربه میکند، به خوبی نشاندهنده واقعیات اجتماعی آن زمان است. بخشی از کتاب به مصادره اموال و مشکلاتی که فهیمه و خانوادهاش پس از انقلاب اختصاص دارد.»
او به تلخیهای زندگی فهیمه اکبر اشاره کرد و گفت: « تجربه تلخی که او پس از 60 سال زندگی عاشقانه با همسرش، پس از فوت او، به دوش میکشد، بسیار عمیق و تکاندهنده است. »
عبدالجواد موسوی سپس گفت: «کتاب آهنگ سرگذشت به خوبی نشان میدهد که هیچ منزلتی پایدار نیست و این موضوع به نوعی واقعیت تلخ زندگی را به تصویر میکشد. این اثر نه تنها به زندگی فهیمه اکبر، بلکه به تاریخ و فرهنگ ایران نیز نگاهی عمیق و جامع دارد.»
دقت و ظرافت در جمعآوری و استفاده از سندها
سایه اقتصادی نیا، نویسنده و پژوهشگر دیگر سخنران نشست بود که به صورت ارتباط اینترنتی از آمریکا، سخن گفت. او صحبتهای خود را به سه بخش ساختار، زبان و محتوای کتاب تقسیم کرد و با تأکید بر زحمات، نویسنده گفت: « این مصاحبهها و جمعآوری اسناد به دقت و ظرافت انجام شده است. خانم جوادی نسب با جمعآوری اطلاعات از منابع مختلف، توانستهاند تصویر روشنی از شخصیت فهیمه اکبر ارائه دهند»
اقتصادی نیا ادامه داد: « به عنوان کسی که خودم تجربه نگارش دارم، میدانم که این کار چقدر نیاز به دقت و حوصله دارد و حتی یک غلط در این کتاب ندیدم که این خود نشاندهنده زحمات نویسنده است.»
این نویسنده در ادامه به زبان کتاب اشاره کرد و گفت: « نویسنده سعی کرده که از عبارات غریب و نا آشنا پرهیز کند و این کار باعث میشود که مخاطب احساس نزدیکی بیشتری به شخصیتهای کتاب داشته باشد. به عنوان مثال، در صفحه ۴۴ نمونهای از نثر شاعرانه را میبینیم که به خوبی حس و حال زندگی فهیمه اکبر را منتقل میکند.»
اقتصادی نیا همچنین به مقایسه این کتاب با دیگر زندگینامهها همچون پیرپرنیان اندیش و زندگی ادبی فروغ فرخزاد پرداخت و گفت: « این دو کتاب در قالب مصاحبه و پرسش و پاسخ تنظیم شده اند اما نویسنده کتاب آهنگ سرگذشت، گفت وگوها را به روایت های جذاب و مستند تبدیل کرده است.»
چالشهای زندگینامه نویسی در ایران
اقتصادی نیا سپس به چالشهای زندگینامهنویسی زنان اشاره کرد و گفت: « زندگینامهنویسی زنان در فرهنگهای مختلف با موانع بسیاری همراه است. فهیمه اکبر به عنوان شخصیتی که تحت تأثیر نادیدهانگاریهای تاریخی قرار گرفته، نیاز به معرفی و شناخت بیشتری دارد.»
این پژوهشگر بر این نکته تأکید کرد که فهیمه اکبر نه تنها یک خواننده بزرگ، بلکه نماینده زنی است که در دنیای مردسالارانه ایران، توانسته تأثیرگذار باشد.
او با اشاره به ویژگیهای خاص زندگی و آثار فهیمه اکبر، گفت: « این کتاب فرصتی است برای درک بهتر تاریخ و فرهنگ زنان در ایران.»
انتقاد از حذف نام فهیمه اکبر از موزه رشت
سایه اقتصادی نیا در بخش پایانی سخنان خود با انتقاد از حذف نام فهیمه اکبر از خانه شخصی اش که به میراث فرهنگی اهداء کرده، از چهره ها و فعالان فرهنگی دعوت کرد تا تلاش کنند، نام فهیمه اکبر بر سر درخانه او در رشت که موزه مردم شناسی گیلان است، نصب شود و این اتفاق را یکی از آرزوهای خود در آینده نامید.
رمزگشایی از دست نوشتههای فهیمه اکبر
پایان این نشست با صحبتهای نویسنده کتاب همراه بود، او در پاسخ به پرسشی از سوی سایه اقتصادی نیا درباره کیفیت و پیوسته یا پراکنده بودن نوشتههای بانو اکبر با بیان اینکه تعدادی دست نوشته پیوسته و چندین تک کلمه از فهیمه اکبر در اختیارش بود، گفت: « این دستنوشتهها شامل نکات و تاریخهایی بود که ما با کمک گلی خانم اکبر، رمزگشایی کردیم؛ بخشهایی از کتاب به نام روایت فهیمه، بر اساس گفتههای گلی خانم و با لحن کامل مادرشان نوشته شده است. این کار به ما کمک کرد تا حس و حال واقعی کلمات فهیمه اکبر را در کتاب منتقل کنیم.»
او همچنین به استفاده از مقالات و متون دیگری که فهیمه اکبر نوشته بود، اشاره کرد و گفت: « متن طولانی و خواندنی که خانم اکبر برای انجمن زنان ایران در واشنگتن نوشته بودند، در کتاب گنجانده شده و در جاهای لازم از آن استفاده کردم.»
کمبود منابع در دسترس نویسنده
معصومه جوادی نسب، نویسنده کتاب آهنگ سرگذشت در ادامه به بیان تجربیات و چالشهای خود در نگارش این اثر پرداخت. او با اشاره به کمبود منابع و اطلاعات در مورد زندگی فهیمه اکبر، گفت: « تنها منبعی که از وقایع جزئی زندگی فهیمه خانم داشتم، گلی خانم اکبر بود. ایشان خاطراتی از مادرشان در چهار یا پنج سالگی به یاد میآوردند و هر چیزی که از ایشان شنیده بودم، بسیار محدود بود. متأسفانه، از بستگان خانواده مادری خانم اکبر هیچکس زنده نبود و این محدودیتهای اطلاعاتی کار من را دشوارتر کرد.»
نویسنده با تأکید بر اهمیت مستندات و منابع در نگارش زندگینامهها، گفت: « من منابع بسیار کمی داشتم و این چالشها باعث شد که کارم زمانبر و دشوار شود. اما هر آنچه که در دسترس بود، را جمعآوری کردم و سعی کردم تا داستان زندگی فهیمه اکبر را به بهترین نحو روایت کنم.»
جوادی نسب از زحمات و همکاریهای پیوسته گلی اکبر، دختر فهیمه اکبر، قدردانی کرد و گفت: « با وجود چالشها، ارتباط نزدیک با گلی خانم، بسیار کمککننده بود و توانستم اطلاعات و جزئیات بیشتری از زندگی مادرشان بهدست آورم.»
او سپس به حاضران گفت: « با وجود تمام محدودیتها، امیدوارم که کتاب آهنگ سرگذشت، بتواند درخشانی های زندگی و آثار فهیمه اکبر را نمایان کند و به درک بهتری از نقش او در تاریخ موسیقی و فرهنگ ایران کمک کند.»
احراز استقلال شخصیت بانو اکبر با شکل ازدواجش
نویسنده کتاب آهنگ سرگذشت گفت: “فهیمه پس از پایان دبیرستان، قصد سفر به ایتالیا را داشت، اما تصمیم به ماندن در رشت و ازدواج با محسن اکبر گرفت. این انتخاب در واقع انتخابی شخصی بود که از سوی خانوادهها نیز پذیرفته شد.”
جوادی نسب تأکید کرد: “هر دو خانواده فهیمه و محسن اکبر از خانوادههای مطرح بودند و این انتخاب به نوعی نشاندهنده استقلال فهیمه در تصمیمگیریهایش است. او در تمام مدت زندگیاش، به ویژه در خانه، فرصت یادگیری موسیقی را داشته است. رفت و آمد بزرگان فرهنگ و سیاست به منزل او، فضایی را فراهم کرده بود که او بتواند به راحتی استعدادهای خود را شکوفا کند.”
او به چالشهای زندگی فهیمه اکبر اشاره کرد و گفت: “با تولد اولین فرزندش، زندگی برای او سختتر شد. در آن زمان، اطلاعات دقیقی درباره بیماریهایی مانند اوتیسم وجود نداشت و این موضوع بار روانی و اجتماعی زیادی را به او تحمیل کرد. همچنین، شرایط سیاسی و جنگ جهانی نیز بر زندگی او تأثیر گذاشت.”
جنگ جهانی، اشغال ایران و تغییر زندگی بانو اکبر
جوادی نسب ادامه داد: “با اشغال گیلان و مشکلات سیاسی که محسن خان اکبر به عنوان نماینده با آن مواجه بود، فهیمه مسئولیتهای زیادی را در خانواده به عهده گرفت و باید به خوبی از سه فرزند خود مراقبت میکرد. این در حالی بود که او همچنان به فعالیتهای اجتماعی و هنری خود ادامه میداد.”
در بخش دیگری سمیرا ابوترابی، دبیر نشست با خواندن بخشی از کتاب، درباره انتخاب رنگ جلد کتاب آهنگ سرگذشت گفت، این رنگ، رنگ مورد علاقه بانو اکبر بوده که ماجرای آن در کتاب نیز آمده است.
/6262
