کارگردانِ ۷۴ سالهای که در ۳۵ سالگی هم پیشتاز بود/ تقدیر از کهنسالترین «سینماگر» در قیدِ حیات سینمای ایران/ تجلیل از زنِ در سایه‌ی سینما
به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین به نقل از پایگاه خبری موزه سینمای ایران، در ادامه‌ی برنامه‌ی «کلاسیک‌های کانون کارگردانان سینمای ایران»، شامگاه گذشته پنجشنبه، ۲۹ آبان‌ماه بزرگداشت کیانوش عیاری با نمایش فیلم «شبح کژدم» برپا شد. در این برنامه از کیانوش عیاری، سالار عشقی (کارگردان پیشکسوت سینمای ایران) و لادن طاهری (مدیر فیلمخانه ملی ایران) تقدیر و نشان سپاس موزه سینما به آنها اهدا شد.
فیلمی که اثرش بر نسل فیلمسازان بعد از خود غیر قابل انکار است
در ابتدا، اصغر نعیمی بیانیه کانون کارگردانان سینمای ایران را درباره «شبح کژدم»به شرح ذیل قرائت کرد:
«شبح کژدم، از آن فیلم‌هایی است که شاید در سینمای ایران، کم ساخت و کم حرف باشد، اما اثرش بر نسل فیلمسازان بعد از خود غیرقابل انکار است. کیانوش عیاری در این فیلم، نه تنها یک داستان جنایی- عاشقانه می‌گوید بلکه جسارت تجربه‌گرایی‌اش را در اوج جوانی نشان می‌دهد. از بازی با فرم و زبان گرفته تا روایت لایه‌لایه‌ای که هیچوقت خودش را کامل لو نمی‌دهد. این فیلم، نمونه‌ای است از این که چگونه می‌توان با امکاناتی محدود، جهانی شخصی و متفاوت ساخت. جهانی که هنوز هم برای ما، بسیاری از فیلمسازان الهام‌بخش است. «شبح کژدم»، بیش از آن که یک فیلم جنایی باشد، تعریفی است بر کشف ذهنیت یک فیلمساز؛ مواجهه با شبح‌هایی که از دل واقعیت و خیال بیرون می‌آیند. این نمایش، فرصتی برای بازخوانی کارنامه کیانوش عیاری از نقطه‌ای است که شاید کمتر درباره‌اش حرف زده‌ایم. نقطه‌ای که در آن هم رگه‌های جسارت آینده‌اش دیده می‌شود و هم صداقت خاص دوران آغاز فیلمسازی.»
اصغر نعیمی دربخش دیگری از صحبت‌هایش «شبح کژدم» را حدیث نفس همه فیلمسازان دانست و گفت: «من معتقدم که برای همه فیلمسازان، این فیلم خاص است از این جهت که ضمن روایت داستان، می‌تواند حدیث نفس هر فیلمسازی باشد.»
سپس از کیانوش عیاری کارگردان «شبح کژدم»، حسن رضایی بازیگر این فیلم و محسن امیریوسفی کارگردان و عضو شورای مرکزی کانون کارگردانان سینمای ایران دعوت شد تا پشت تریبون قرار بگیرند.
محسن امیریوسفی درباره سال اکران اثر خاطرنشان کرد: «اگر بخواهم صریح صحبت کنم این فیلم مربوط به سال ۱۳۶۵ است که یکی از شگفت‌انگیزترین سالهای سینمای ایران به شمار می‌رود زیرا فیلم‌های خوب، ماندگار و درجه یکی در آن سال تولید و اکران شدند. یکی از شاخص‌ترین آنها، «شبح کژدم» بود. ویژگی فیلم غیر از داستان و حدیث نفسی که مربوط به حسرت فیلمسازان نسل ماست، این است که جزو نخستین فیلم‌های بعد از انقلاب محسوب می‌شود که صداگذاری آن سر صحنه انجام گرفته است. در دوره‌ای که فیلم‌های ایرانی با دوبله به نمایش درمی‌آمدند و دوران اوج دوبله در سینمای ایران بود، این اثر صداگذاری سر صحنه داشت.»
عیاری: به سختی مدیران را برای صداگذاری سر صحنه متقاعد کردم
کیانوش عیاری در تشریح تلاش‌هایش برای انجام صداگذاری سر صحنه در «شبح کژدم» یادآور شد: «این فیلم در سال ۱۳۶۵ ساخته شد و من به مدت ۶ ماه در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بنیاد سینمایی فارابی دوندگی داشتم تا بتوانم آنها را متقاعد کنم که مشکل یکی از شرافت‌های گمشده سینمای ایران به عنوان صداگذاری سر صحنه برطرف و این بتواند انجام شود. مسئولان سینمای ایران در آن دوره معتقد بودند که با صداگذاری سر صحنه، هزینه تولید فیلم به این شکل گران درمی‌آید که از نظر من، سخن بیهوده‌ای بود و اشکالی نداشت اگر هزینه تولید فیلم برای ارتقای کیفیت پلان‌ها اندکی افزایش پیدا کند. در نهایت بالاخره موفق به شروع تولید بعد از ۶ ماه شدم.»
این کارگردان راجع به نحوه واکنش حسن رضایی بعد از فهمیدن این که قرار است صداگذاری سر صحنه انجام شود، عنوان کرد: «زمانی که می‌خواستم فیلم را بسازم، او کاندیدای اصلی بازی در آن نقش بود. وقتی به او گفتم قرار است صداگذاری سر صحنه انجام دهم و تقریبا دو روز قبل از شروع تولید بود، به شکل جدی در اتاق من گریه کرد. او گفت من نمی‌توانم این کار را انجام دهم و من شروع به خندیدن کردم. او گفت که اجازه بدهید من در فیلم نباشم.»
محسن امیر یوسفی درباره تاثیر «شبح کژدم» بر جابه‌جایی مرزهای ممیزی خاطرنشان کرد: «من صداگذاری سر صحنه را از خلاقیت‌های درخشان این فیلم می‌دانم زیرا یک اتفاق بزرگ بود که شاید، حالا برای ما عادی شده است در صورتی که من در جریان هستم که با این اقدام، به طور عملی، مرزهای ممیزی را تکان دادید. این‌گونه شاید کمتر می‌شد کسانی خارج از این حوزه در عرصه فیلمسازی دخل و تصرفی داشته باشند. این یک اتفاق ماندگار است و ۳۰ سال بعد، با «کاناپه» در سال ۱۳۹۵، همین جسارت، خلاقیت و تفاوت شما به چشم می‌آید.»
با پایان نشست، سه تجلیل از سه هنرمند به عمل آمد که ابتدا، لوح تقدیر کانون کارگردانان سینمای ایران و لوح سپاس موزه سینمای ایران از سوی فاطمه محمدی مدیرعامل موزه سینمای ایران، مهدی جعفری فیلمساز، وحید موسائیان فیلمساز، حسن آقاکریمی تهیه‌کننده و مدیر تولید آثار اخیر کیانوش عیاری به کیانوش عیاری فیلمساز برجسته سینمای ایران اهدا شد.
فاطمه محمدی مدیرعامل موزه سینمای ایران در سخنان کوتاهی درباره لوح سپاس موزه سینمای ایران اظهارداشت :«در دوره جدید مدیریت موزه سینما با موافقت هیئت مدیره تصمیم گرفته شد تا لوح سپاسی برای پیشکسوتان درجه یک هنری طراحی شود که نخستین آنها به استاد بیژن محتشم تقدیم شد و امروز قرار است این روز به نام استاد کیانوش عیاری بزرگ در تقویم موزه سینما ثبت و ضبط شود.»
تجلیل از کهنسالترین کارگردان سینمای ایران
سپس ویدئویی پخش شد که به معرفی کهنسالترین کارگردان سینمای ایران سالار عشقی اشاره داشت و اصغر نعیمی راجع به این فیلمساز کهنه‌کار گفت: «این کارگردان کهنه‌کار و قدیمی، نه تنها کهنسالترین «کارگردان» در قید حیات سینمای ایران هستند، حتی می‌توان گفت کهنسالترین «سینماگر» در قید حیات سینمای ایران هستند. طوری که من رصد کردم منصور سپهرنیا بازیگر خوب سینمای ایران تا به حال، با ۹۴ سال سن رکورددار بودند و خدا را شکر که جناب عشقی با ۹۷ سال سن، سالم و سلامت در جمع ما هستند.»
او در توصیف واکنش لادن طاهری مدیر فیلمخانه ملی ایران پس از دیدار نخست با سالار عشقی عنوان کرد: «لادن طاهری از عاشقان بی‌ادعای سینمای ایران است و به شخصه در طول این سال‌ها دیده‌ام که چگونه ضمن حذف خودشان از رسانه‌ها، تمام زندگی‌شان را در فیلمخانه ملی ایران صرف حفظ و نگهداری میراث به جا مانده از سینما کرده و هم اکنون ترمیم آثار به جا مانده از سالار عشقی را آغاز کرده‌اند. زمانی که جناب عشقی به دعوت مدیریت به موزه سینمای ایران آمدند که هم بازدیدی از موزه داشته باشند و هم در پروژه تاریخ شفاهی شرکت کنند، در مواجهه‌ای که بین ایشان و لادن طاهری پیش آمد، مدیر فیلمخانه از شوق و شعف دیدن این فیلمساز قدیمی که گنجینه سینمای ایران است، اشک از چشمانش سرازیر شد و واقعا این احساس زلال و صادقانه، خود من را تحت تأثیر قرار داد.»
سپس با حضور کیانوش عیاری فیلمساز، وحید موسائیان، لادن طاهری مدیر فیلمخانه ملی ایران، محمد متوسلانی بازیگر و کارگردان، غلامرضا موسوی کارگردان و فاطمه محمدی مدیرعامل موزه سینمای ایران از این هنرمند قدیمی با اهدای کارت عضویت افتخاری کانون کارگردانان سینمای ایران، لوح تقدیر کانون کارگردانان سینمای ایران و لوح سپاس موزه سینمای ایران تجلیل شد.
فرصتی برای تجلیل از زنی که از میراث سینمای ایران حفاظت می کند
در ادامه فاطمه محمدی در توصیف اهمیت فیلمخانه ملی ایران برای سینمای ایران عنوان کرد: «فیلمخانه ملی ایران، گنجینه آثار سینمایی ایران و حتی برخی آثار سینمای بین‌الملل است و جزو پنج گنجینه اصلی تصویر در جهان است. موزه سینما هم در همسایگی آن، گنجینه سینمایی کشور از جهت اسناد، اقلام موزه‌ای و جوایز است. از لحاظ اقلام موزه‌ای، این موزه در زمره ۱۵ موزه برتر سینمای جهان قرار دارد زیرا همه اقلام موزه‌ای دارای سند هستند در حالی که اقلام موزه‌ای برخی موزه‌های کشورهای پیشرو در صنعت سینما، سند ندارند یا اسناد آنها کپی است. در موزه سینمای ایران هرچه وجود دارد، با سند و بااصالت است. از این دو گنجینه بزرگ در تمام این سال‌ها یک شیرزن مراقبت کرده است. همان‌طور که جناب نعیمی گفتند او از رسانه‌ها دور و زنِ در سایه سینمای ایران است و اگر می‌دانست چنین مراسمی برای او برگزار می‌شود اجازه نمی‌داد. بنابراین فرصت را غنیمت شمردم از آن‌جا که او به عشق جناب سالار عشقی روی صحنه آمدند و از آن‌جا که موزه سینمای ایران و کانون کارگردانان سینمای ایران همواره به دنبال فرصتی برای قدردانی از او بودیم که هیچوقت نپذیرفت برای او بزرگداشتی برپا شود یا تقدیری در شان و منزلتش صورت بگیرد. در این‌جا خطاب به لادن طاهری می‌گویم که ما دست‌تان را می‌بوسیم و شما برای ما، خیلی عزیز هستید. این نشان سپاس را از طرف همه همکاران شما در موزه سینما تقدیم شما می‌کنیم و همیشه زیر سایه‌تان هستیم.»
لادن طاهری: مفتخرم به اینکه هنرمندان سینمای ایران همواره جایگاه فیلمخانه ملی را قدر نهاده‌اند
سپس با حضور احمد امینی منتقد سینما و فیلمساز و همسر لادن طاهری در جمع هنرمندان حاضر روی صحنه، نشان سپاس موزه سینمای ایران به مدیر فیلمخانه ملی ایران اهدا شد.
لادن طاهری طی سخنانی کوتاه گفت: «همه کسانی که مرا می‌شناسند، می‌دانند که همواره و در طول سال‌ها فعالیت در فیلمخانه ملی ایران از قرار گرفتن در چنین موقعیت‌هایی پرهیز کرده‌ام. ولی همیشه این واقعیت را که تک‌تک سینماگران کشورم، عزیزترین حاصل تلاش و عرقریزان روح و جسمشان، یعنی آثارشان را برای نگهداری به فیلمخانه ملی ایران می‌سپارند با ارزش‌ترین حاصل و ثمره کارم دانسته‌ام. من مفتخرم به این که هنرمندان سینمای ایران همواره جایگاه فیلمخانه ملی را قدر نهاده‌اند، به این دلیل که می‌دانستند در این‌جا، همکاران من با عشق و علاقه فراوان و بدون هیچ چشم‌داشتی، از دسترنج فکر، مغز، اندیشه، قلب و روح سینماگران به بهترین شکل نگهداری خواهند کرد. بالاخره این که در این لحظه خوشحال و مفتخرم چون در جمعی حضور دارم که همه آنها، فیلمخانه ملی ایران را نگین سینمای ایران می‌دانند و باارزش‌ترین چیزی که در زندگی حرفه‌ای و هنری‌شان دارند، یعنی فیلم‌هایشان را برای نگهداری و محافظت به فیلمخانه ملی ایران می‌سپارند.»
در پایان فیلم سینمایی «شبح کژدم» به نویسندگی و کارگردانی کیانوش عیاری و تهیه‌کنندگی ناصر مجدبیگدلی، فواد نور و کیانوش عیاری و با بازی جهانگیر الماسی، حسن رضایی، ناصر آقایی، منیژه آقایی و کاظم افرندنیا که به همت فیلمخانه ملی ایران ترمیم و بازسازی شده به نمایش درآمد.
برنامه‌ی «کلاسیک‌های کانون کارگردانان سینمای ایران» به همت کانون کارگردانان سینمای ایران و موزه سینمای ایران و با همکاری فیلمخانه ملی ایران برگزار شد.
۲۴۲۲۴۳
