مهسا بهادری: در ۱۴ دسامبر ۲۰۲۲ (۲۳ آذر) ماهواره یوتل‌ست به تبعیت از تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه شبکه‌های ماهواره‌ای ایرانی به ویژه شبکه پرس‌تی‌وی، پخش آن را تعلیق کرد. سال گذشته نیز این شرکت فرانسوی پخش برنامه های شبکه خبری راشاتودی روسیه به زبان آلمانی را قطع کرده بود. اقدامات تحریمی شرکت یوتل ست در زمینه قطع پخش چند شبکه ایرانی و روسی در راستای اجرای تحریم های اتحادیه اروپا علیه ایران و روسیه صورت گرفته است.
این شرکت ماهواره‌ای در بیانیه‌ای اعلام کرد که پخش سه برنامه روسی و همچنین تمام فعالیت‌های پخش مرتبط با صدا و سیما جمهوری اسلامی را متوقف کرده است.
برای اینکه بررسی کنیم آیا حذف این شبکه کارآمد است یا خیر به گفت‌وگو با امیدعلی مسعودی، استاد ارتباطات پرداختیم که در ادامه می‌خوانید.
در وهله اول حذف شبکه پرس‌تی‌وی چه ضربه رسانه‌ای به صداوسیما وارد می‌کند؟
اولین بحثی که در این‌باره مطرح می‌شود، مسئله حقوق مخاطب است و الان با این تصمیمی که گرفته شده، مخاطبان، اولین کسانی هستند که متضرر شدند و اساسا این بحث مخالف آزادی‌بیانی است که در اسناد سازمان ملل متحد مطرح شده، این مسئله حتی ناقض منشور مدنی سازمان ملل متحد است که همه کشورها به آن عمل می‌کنند. متاسفانه این اتفاق رخ داده و از طرف دیگر خود پرس‌تی‌وی هم که می‌خواسته آزادی بیان داشته باشد، این حق را از دست داده است. ضمن اینکه جلب و جذب مجدد مخاطب هزینه سنگینی برای این شبکه داشته و این هم یکی از خسارت‌هایی است که فضای آزاد رسانه‌ها با آن روبه رو است.
پس پیمان جبلی که رییس سازمان صداوسیما است قصد ندارد تعاملات بین‌المللی را برقرار کند؟ چون احتمال داشت دیگر شبکه‌ها قوانینی را وضع کنند این‌گونه صداوسیما می‌توانست تریبون خود را حفظ کند تا به قول شما نیازی نباشد هزینه‌های هنگفتی برای جذب مجدد مخاطب بپردازد. چرا این اتفاق رخ نداد؟ ضمن اینکه دفتر این شبکه که سال‌های قبل در قالب تلویزیون کابلی فعالیت داشت، بسته شد.
آن اتفاق دقیقا پس از اتفاقات ۸۸ رخ داد و یکی از خبرنگاران همان‌جا محاکمه و زندانی شد و همان زمان هم گفتند یک شهروند شکایت کرده که این شبکه مسئله آزادی بیان را رعایت نمی‌کند. در حال حاضر هم شبکه ماهواره‌ای ما را تحریم کرده‌اند. ما نمی‌توانیم منتظر بمانیم که همه فضاهایی که از طریق آن با مخاطب ارتباط برقرار می‌کنیم را روی ما ببندند. پیش از انقلاب ما دو سهم برای ارسال ماهواره در سازمان بین‌المللی ارتباطات دور (اتحادیه بین‌المللی مخابرات ITU) داشتیم؛ اما با پیروزی انقلاب اسلامی و به دلیل گذر زمان، این فضا و امکان از ما گرفته شد.
ماجرا این است حالا که این امکان را نداریم نمی‌توانیم دست روی دست بگذاریم، چه باید بکنیم؟
در اینجا ما باید استقلال خبری خودمان را کسب کنیم و اتحادیه کشورهای غیر متعهد را زنده کنیم. این جریان یک‌سوی اخبار، یک جریان انحصار طلبانه است که تحمل شنیدن صدای دیگر غیر از آن چیزی که در انحصار خودش است را ندارد.
اقدامی که با دیپلماسی حل می‌شد
ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه، در توییتی با بیان اینکه «اقدام جدید ضد پرس تی وی، چهره واقعی مدعیان دروغین آزادی بیان و چرخش آزاد اطلاعات را آشکارتر می‌کند.» نوشت: در حالی‌که اروپا میزبان شبکه‌های متعدد مروّج خشونت و تروریسم علیه ایران است، اما ماهواره یوتل‌ست، شبکه پرس تی وی را به دلیل تحریم‌های اتحادیه اروپا از فهرست این ماهواره حذف کرد!
پرس تی‌وی چهارشنبه شب در خبری اعلام کرد: «اتحادیه اروپا در تاریخ ۱۴ نوامبر تعدادی از نهادها و افراد ایرانی از جمله شبکه پرس تی‌وی را به دلیل ادعای نقض حقوق در پی ناآرامی‌ها در ایران تحریم کرد و بر این اساس شرکت ماهواره‌ای فرانسوی یوتل‌ست (Uutelsat) هم پخش شبکه انگلیسی‌زبان پرس تی‌وی را قطع کرده است.»
در واقع احتمال اینکه این ماجرا پیش از این بارها به ایران تذکر داده شده، وجود دارد، وقتی تذکری داده شده پس یعنی امکان داشت که با ارائه دیپلماسی کار به جاهای باریک کشیده نشود، اما این اتفاق رخ نداد.
آیا از طریق دیپلماسی امکان رسیدگی به این ماجرا وجود نداشت؟
مهم این است که درباره این موضوع مذاکره شود، ما باید با نماینده اتحادیه اروپا گفت‌وگو انجام دهیم، این یک کار دیپلماسی است. متاسفانه اتحادیه اروپا مسائل رسانه‌ای را با مسائل سیاسی یکی کرده و قاعدتاً اگر یک امری سیاسی است تمام مسائل مرتبط به آن هم باید در همان حوزه رخ دهد. نکته بعد اینکه ما در حال حاضر با اتحادیه اروپا و بیشتر کشورهای اروپایی روابط کنسولی و دیپلماسی داریم و نمایندگان ما باید در آن بخش فعالیت کنند و از حقوق شبکه پرس تی‌وی و دیگر شبکه‌ها که در خطر هستند دفاع کنند. راه دیگر فنی است؛ ما باید در این دنیای انحصار طلبانه جریان یک‌طرفه اطلاعات به یک استقلالی برسیم.
پیشنهادی که من دارم استفاده از آنتن‌های هاگی است. ما دست‌کم در کشورهایی که می‌توانیم، از راه زمینی اطلاع‌رسانی انجام دهیم و بخش دیگر هم این است که سراغ شبکه اینترنتی(IPTV)برویم (IPTV مخفف internet protocol television است و به معنی دریافت برنامه‌های تلویزیونی از طریق اینترنت به جای آنتن، دیش‌های ماهواره یا کابل‌های فیبر نوری است.) تا بتوانیم مطالب را به گوش مخاطبان برسانیم. در واقع باید یک همگرایی رسانه‌ای بین پرس‌تی‌وی و شبکه‌های اجتماعی برقرار کنیم و راهکار دیپلماسی را هم باید در پیش بگیریم و اتحادیه اروپا را قانع کنیم که قوانین آن‌ها را رعایت می‌کنیم تا ارتباط ما را برقرار کند.
البته این نکته را فراموش نکنیم که در داخل کشور هم جریان اطلاعات یک‌طرفه است و جریان آزادی به آن معنا دیده نمی‌شود.
بله، ما یکسری محدودیت‌ها داریم، ولی واقعیت این است که به هر حال محدودیت‌های امنیتی و دفاعی و امنیت مردم همیشه در همه کشورها رعایت می‌شود. اینکه در حوزه اطلاع‌رسانی داخلی مشکلاتی داریم، امری مشهود است و باید به صورت مفصل به آن بپردازیم.
بیشتر بخوانید:
اینتل‌ست هم پخش چند شبکه ایرانی را متوقف کرد
این کار غیراخلاقی و غیرحرفه‌ای است
واکنش صداوسیما به توقف پخش شبکه‌های ایران از روی ماهواره هات‌برد
ضرر میلیون یورویی
شرکت فرانسوی یوتل‌ست که تمام قاره اروپا، غرب آسیا، آفریقا، آسیا و قاره آمریکا را پوشش می‌دهد و سومین اپراتور ماهواره‌ای در جهان است، پیش از این اعلام کرد که به دنبال تعلیق چندین برنامه تلویزیونی در ایران و روسیه، در درآمدهای سالانه خود حدود ۱۰ تا ۱۵ میلیون یورو ضرر متحمل خواهد شد.
حالا نکته ماجرا این است که چه اتفاقی رخ داده و فشارها تا چه اندازه روی یوتل‌ست بوده که حاضر شده علی‌رغم ضرر ۱۰ تا ۱۵ میلیون یورویی بازهم این ماجرا را بپذیرد و شبکه پرس‌تی وی را حذف کند. یکی از این فشارها ممکن است از جانب اتحادیه اروپا و کشورهای تحریم کننده ایران ایجاد شده باشد، فشار دیگر ممکن است از جانب مخاطبان بوده باشد، مخاطبانی که جریان یک سوی اطلاعات از جانب پرس تی وی را نمی‌پذیرند و این شبکه را دروغگو می‌خوانند. البته که نمی‌توان نقش سرپیچی‌های خود شبکه پرس تی‌وی و اختلال‌هایی که در روند این ماهواره ایجاد کرده را نادیده گرفت. هرچند رفتار ماهواره یوتل‌ست خلاف آزادی بیان بود؛ اما بی‌بی‌سی به نقل از یوتل‌ست اعلام کرده که پارازیت‌های دائمی ایران روی ماهواره یوتل‌ست، مخصوصا از اواخر ماه سپتامبر(اواسط مهر) به قدری بوده است که کل سیستم را دچار اختلال کرده، لذا با این اختلال‌های ایجاد شده، بسیار طبیعی است که این ماهواره حاضر باشد این ضرر مالی را متقبل شود.
چرا با وجود ضرر چند میلیون یورویی ماهواره یوتل‌ست حاضر شده که چنین اقدامی را انجام دهد؟
کشورهای اروپایی تحت تاثیر دولت آمریکا هستند و وقتی که دولت آمریکا می‌آید و تحریم‌هایی را اعمال می‌کند، سعی می‌کند به انحا مختلف تاثیرگذاری آن را عملیاتی‌تر و کاربردی‌تر کند و اتحادیه اروپا هم در همراهی با دولت آمریکا این تصمیم را گرفته است. درست است که این ماهواره ضرر می‌کند، اما اصلا مسئله‌ای نیست و قطعا به طرق گوناگون این ماجرا را برای یوتل‌ست جبران می‌کنند. البته این ماهواره پیش از این‌ها هم تهدید کرده بود که اگر پارازیت ارسال شود، آن‌ها هم اقدامی انجام خواهند داد.
باتوجه به این شرایط که ما می‌دانستیم که دست‌کم یک شبکه برون‌مرزی داریم و آن‌ها هم شرایطی اعمال کردند، باز چرا پارازیت اعمال شد؟
اطلاع دقیقی ندارم اما ادعاها را باید از مسئول برون مرزی صداوسیما پرسید.
۵۵۲۴۵
