دریافت نکردن حقوق و مزایا در پایان ماه، یکی از نگران کننده ترین و استرس زاترین مشکلاتی است که هر کارگر یا کارمندی ممکن است با آن روبرو شود. این اتفاق نه تنها برنامه ریزی مالی و معیشت شما را به خطر می اندازد، بلکه از نظر قانونی نیز یک تضییع آشکار حق محسوب می شود. منظور از حقوق و مزایا صرفاً دستمزد ماهانه نیست؛ بلکه شامل عیدی، پاداش، سنوات، حق اولاد، حق مسکن، بن کارگری و حتی مطالبات مربوط به اضافه کاری نیز می شود.
خوشبختانه قانون کار جمهوری اسلامی ایران، به عنوان یک قانون حمایتی، راه را برای شما کاملاً باز گذاشته تا بتوانید تمام حقوق معوقه خود را به صورت قانونی و رسمی پیگیری کنید. شاید فکر کنید این مسیر پیچیده و دشوار است، اما در این راهنمای کامل به شما نشان می دهیم که چطور قدم به قدم و بدون سردرگمی، از ثبت شکایت تا دریافت حق خود، این مسیر را با موفقیت طی کنید.
برای شکایت از کارفرما چه کاری انجام بدهیم؟
طبق صحبت های وکلای اداره کار مجموعه وکیل گستر در گذشته، برای شکایت باید حضوری به اداره کار مراجعه می کردید. اما امروزه تمام مراحل اولیه به صورت الکترونیکی و متمرکز انجام می شود. اولین و تنها قدم برای شروع فرآیند، ثبت نام و ثبت شکایت در «سامانه جامع روابط کار» به آدرس اینترنتی prkar.mcls.gov.ir است.
برای استفاده از این سامانه، ابتدا باید با در دست داشتن کارت ملی و شناسنامه، به یکی از دفاتر پیشخوان دولت مراجعه کرده و مراحل «احراز هویت» را انجام دهید تا نام کاربری و رمز عبور به شما داده شود. این کار فقط یک بار برای همیشه انجام می شود.
پس از دریافت رمز، وارد سامانه شوید و گزینه «ثبت دادخواست» را انتخاب کنید. در این مرحله باید اطلاعات دقیق خودتان، اطلاعات کارفرما و کارگاه (شامل آدرس و کد کارگاهی در صورت اطلاع) و شرح دقیقی از خواسته خود را وارد نمایید. برای مثال بنویسید: “مطالبه حقوق معوقه فروردین و اردیبهشت ماه ۱۴۰۴ به همراه عیدی و سنوات سال ۱۴۰۳”.
چه مدارکی برای اثبات ادعای خود نیاز دارید؟
برای اینکه در جلسه رسیدگی بتوانید ادعای خود را ثابت کنید، باید مدارک قانع کننده ای به همراه داشته باشید که نشان دهنده وجود رابطه کاری و طلب شما باشد. هرچه مدارک شما کامل تر باشد، شانس موفقیت شما بالاتر می رود. مهم ترین مدارک عبارتند از:
- قرارداد کار
- سوابق بیمه تامین اجتماعی
- پرینت حساب بانکی
- مدارک حضور و غیاب: کارت ساعت زنی، لیست های حضور و غیاب، یا حتی گزارش های کاری که برای کارفرما ارسال کرده اید.
- هر سند دیگری مانند نامه های اداری، ایمیل ها، یا حتی پیامک هایی که در آن ها به موضوع کار یا حقوق اشاره شده است.
اگر قرارداد کتبی نداشته باشم، باز هم می توانم شکایت کنم؟
پاسخ بله است. این یکی از مهم ترین نکات حمایتی قانون کار است که بسیاری از آن بی خبرند. بر اساس ماده ۷ قانون کار، قرارداد کار می تواند کتبی یا شفاهی باشد.
بنابراین، نداشتن یک برگه کاغذ به نام “قرارداد” به هیچ وجه مانع از شکایت شما نیست. اگر شما تحت امر کارفرما کار کرده اید و در ازای آن دستمزد (حتی نامنظم) دریافت می کردید، یک رابطه کارگری شکل گرفته است. در این حالت، مدارک دیگری مانند سابقه بیمه، پرینت واریزی های بانکی، و به ویژه شهادت همکاران، برای اثبات رابطه کاری شما کافی خواهد بود.
بعد از ثبت شکایت چه اتفاقی می افتد؟
پس از ثبت دادخواست شما در سامانه، یک پیامک برای شما و کارفرمایتان ارسال می شود که زمان و مکان جلسه رسیدگی را مشخص می کند. پرونده شما در ابتدا به مرجعی به نام «هیئت تشخیص» در اداره کار محل کارگاه ارجاع داده می شود.
- اعضای هیئت: این هیئت شامل یک نماینده از کارگران، یک نماینده از کارفرمایان و یک نماینده از دولت (وزارت کار) است.
- روند جلسه: در این جلسه، دو طرف فرصت دارند تا صحبت های خود را مطرح کرده و مدارکشان را ارائه دهند. هدف اولیه هیئت، ایجاد صلح و سازش بین شما و کارفرماست.
- صدور رأی: اگر سازشی صورت نگیرد، هیئت تشخیص با بررسی مدارک و شواهد، رأی خود را صادر می کند. این رأی معمولاً طی ۱۵ روز کاری پس از جلسه، به طرفین ابلاغ می شود.
آیا برای شکایت به وکیل اداره کار نیاز دارم؟
این سوالی است که برای بسیاری از افراد پیش می آید. پاسخ کوتاه این است: خیر، الزامی نیست؛ اما می تواند بسیار مفید باشد.
وکیل اداره کار، وکیلی است که به صورت تخصصی بر روی پرونده های مربوط به قانون کار و تامین اجتماعی فعالیت می کند. شما می توانید خودتان تمام مراحل را طی کنید، اما حضور یک وکیل متخصص مزایای قابل توجهی دارد: نظیم دادخواست، دفاع حرفه ای در جلسات، جلوگیری از اتلاف وقت و کاهش استرس.
اگر پرونده شما پیچیده است یا مبلغ مطالباتتان بالاست، استفاده از کمک یک وکیل اداره کار یک سرمایه گذاری هوشمندانه برای رسیدن به حقوقتان است.
اگر به رأی هیئت تشخیص اعتراض داشتیم چه؟
اگر شما یا کارفرما به رأیی که هیئت تشخیص صادر کرده معترض باشید، جای نگرانی نیست. قانون یک مرحله تجدیدنظر پیش بینی کرده است. هر یک از طرفین می توانند ظرف ۱۵ روز کاری پس از ابلاغ رأی، اعتراض خود را به صورت کتبی در همان اداره کار ثبت کنند. در این صورت، پرونده برای رسیدگی مجدد به مرجع بالاتر یعنی «هیئت حل اختلاف» ارجاع داده می شود. ترکیب اعضای این هیئت گسترده تر است و رأی صادر شده از این هیئت، قطعی و لازم الاجرا خواهد بود.
حکم را گرفتم، اگر کارفرما باز هم پرداخت نکرد چه؟
تبریک می گوییم، شما رأی قطعی را به نفع خود گرفته اید. اما اگر کارفرما با وجود این رأی، باز هم از پرداخت مطالبات شما خودداری کرد، کار تمام نشده است. شما باید با در دست داشتن رأی قطعی، به واحد «اجرای احکام» دادگستری مراجعه کرده و درخواست صدور «اجرائیه» کنید. پس از صدور اجرائیه، دادگستری به کارفرما ابلاغ می کند که ظرف مدت معینی بدهی شما را بپردازد. اگر باز هم امتناع کند، شما می توانید درخواست توقیف اموال کارفرما (مانند حساب های بانکی، خودرو یا ملک) را به میزان طلبتان بدهید.
در نهایت
پیگیری حقوق معوقه، نه یک لطف، بلکه حق قانونی و مسلم شماست. فرآیند شکایت در اداره کار شاید در نگاه اول کمی زمان بر به نظر برسد، اما به شکلی طراحی شده که کارگران بتوانند با کمترین هزینه و حتی بدون نیاز به وکیل، حقوق پایمال شده خود را مطالبه کنند. هرگز به دلیل نداشتن قرارداد کتبی یا ترس از کارفرما از پیگیری حق خود منصرف نشوید. مدارک خود را کامل کنید، با اعتماد به نفس و آرامش در جلسات حاضر شوید و به یاد داشته باشید که قانون کار، قدرتمندترین پشتیبان شما در این مسیر است. با پیگیری صحیح و مستمر، بدون شک به نتیجه مطلوب خواهید رسید.
