آیا قیمت نان در سال آینده افزایش خواهد یافت؟| بررسی لایحه بودجه ۱۴۰۴ و یارانه آرد و نان
سعیده نبی‌زاده در گزارشی از لایحه بودجه سال آینده به مجلس، به‌ویژه پرداخت ۲۵۰ هزار میلیارد تومان یارانه آرد و گندم اشاره کرده است. این یارانه یکی از سنگین‌ترین یارانه‌های دولت محسوب می‌شود و جزئیات اجرای آن نیازمند توجه ویژه است
در قانون بودجه سال ۱۴۰۳، برای یارانه نان مبلغ ۱۵۸ هزار میلیارد تومان پیش‌بینی شده بود؛ این در حالی است که در لایحه ۱۴۰۴ این رقم به حدود ۲۵۰ همت (هزار میلیارد تومان) افزایش یافته است. گرچه این افزایش قابل توجه در یارانه نان بیانگر تلاش دولت برای کنترل قیمت‌ها و جلوگیری از افزایش شدید قیمت نان است، اما به‌طور قطع نمی‌توان در مورد ثبات یا افزایش قیمت نان در سال آینده اظهارنظر کرد.
بهای تمام شده نان علاوه بر میزان یارانه تخصیصی به آرد و گندم، تحت تأثیر عوامل دیگری مانند نرخ تورم، خرید تضمینی گندم از کشاورز، هزینه‌های حمل‌ونقل، دستمزد نیروی انسانی، قیمت انرژی و سایر هزینه‌های تولید قرار دارد. به همین دلیل، کارشناسان اقتصادی معتقدند که افزایش قیمت نان به سیاست‌های دولت در زمینه کنترل تورم و نرخ ارز نیز وابسته است. از سوی دیگر، تأثیرات تحریم‌های اقتصادی و نوسانات نرخ ارز می‌تواند در سال آینده چالشی جدی برای ثبات قیمت نان ایجاد کند.
علاوه بر این موارد، نباید از نقش شرکت های تولید آرد در کنترل قیمت نان غافل شد. کارخانه های آرد نظیر شرکت آرد بهارستان همواره در تلاش بوده اند تا با افزایش ظرفیت تولید و بهره‌وری، تأثیرات نوسانات قیمتی را به حداقل رسانده و به دولت در کنترل قیمت تمام شده نان کمک کنند.
پرداخت یارانه ها و سازوکارها
بر اساس لایحه، پرداخت وجوه ناشی از خرید تضمینی گندم به ذی‌نفع نهایی بر اساس شماره ملی و موقعیت مکانی (واحدهای کشاورزی) انجام خواهد شد. فروش گندم و آرد یارانه‌ای تنها برای مصارف خبازی مجاز است و سایر مصارف باید به قیمت تمام‌شده و با سود متعارف انجام شود.
اولویت کشت قراردادی
مصرف‌کنندگان دیگر باید برای تأمین گندم مورد نیاز خود از سازوکار کشت قراردادی با کشاورزان استفاده کنند. دستگاه‌های مربوطه موظفند تمام وجوه حاصل از فروش گندم و آرد را به حساب‌های مربوطه واریز کنند تا پس از کسر هزینه‌های تبعی، برای مصرف در یارانه گندم، آرد و نان تخصیص یابد.
شفاف سازی پرداخت ها
سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها موظف است یارانه‌های نقدی، مستمری خانوارهای تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی را مستقیماً به حساب ذی‌نفع نهایی پرداخت کند. این روش کمک خواهد کرد تا شفافیت بیشتری در پرداخت یارانه‌ها وجود داشته باشد.
کسری بودجه و چالش‌ها
کسری بودجه کنونی حدود ۸۵۰ هزار میلیارد تومان برآورد شده است که بخش عمده‌ای از آن به یارانه‌های نقدی و گندم، آرد و بنزین مربوط می‌شود. دولت برای تأمین مالی بخشی از کسری موجود برنامه‌هایی دارد، اما بسیاری بر این باورند که تنها راه‌حل مؤثر، ساماندهی یارانه‌هاست.
نابرابری‌های یارانه‌ای
بررسی‌ها نشان می‌دهد که ۳۰ درصد از نان مصرفی کشور توسط دهک‌های بالای درآمدی مصرف می‌شود که معادل ۷۵ هزار میلیارد تومان از یارانه پرداختی را شامل می‌شود. ساماندهی این بخش می‌تواند صرفه‌جویی قابل توجهی را برای دولت به همراه داشته باشد.
چالش‌های اجتماعی
باید توجه داشت که در حالی که دهک اول جامعه ۱۶ درصد از هزینه‌های خوراک خود را به نان اختصاص می‌دهد، این رقم برای دهک‌های بالاتر تنها ۴ درصد است. این نابرابری در یارانه‌ها نشان‌دهنده نیاز به اصلاحات جدی در تخصیص و مدیریت یارانه‌ها است.
ابزارهای ساماندهی یارانه
دولت ابزارهای لازم را برای قطع یارانه آرد و نان طبقات بالای جامعه در اختیار دارد، اما به جای این کار، به آزادسازی قیمت نان در مناطق مختلف روی آورده است. این روش به ویژه در شهرستان‌ها چندان عملی نیست.
ضرورت مکانیزم جدید
دولت باید مکانیسم‌های جدیدی برای شناسایی افراد مشمول یارانه در نظر بگیرد. ایجاد یک بانک اطلاعاتی دقیق از مصرف خانوارها می‌تواند به بهبود مدیریت یارانه‌ها کمک کند.
استفاده از فناوری
استفاده از فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی می‌تواند در ساماندهی داده‌ها و برنامه‌ریزی هدفمند یارانه آرد و نان مؤثر باشد.
جمع بندی
با توجه به شرایط کنونی، یارانه ۲۵۰ هزار میلیارد تومانی برای آرد و نان می‌تواند گام مؤثری در بهبود شرایط کشاورزی و تأمین نیازهای غذایی جامعه باشد. اما تحقق این هدف نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، شفاف‌سازی و ساماندهی مؤثر در تخصیص یارانه‌هاست. تنها در این صورت می‌توان به کاهش کسری بودجه و بهبود وضعیت اقتصادی کشور امیدوار بود.
